ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด (Postpartum Depression – PPD) เป็นปัญหาทางอารมณ์ที่พบได้บ่อยในคุณแม่หลังคลอด แม้ว่าการมีลูกจะเป็นเรื่องน่ายินดี แต่คุณแม่หลายคนกลับรู้สึกเศร้า วิตกกังวล หรือหดหู่โดยไม่ทราบสาเหตุ บางคนอาจคิดว่าเป็นเรื่องปกติของฮอร์โมนที่เปลี่ยนแปลง แต่จริงๆ แล้ว ภาวะนี้เป็นโรคทางจิตเวชที่ต้องได้รับการดูแล วันนี้เราจะมาทำความเข้าใจว่าทำไมคุณแม่ถึงมีภาวะซึมเศร้าหลังคลอด และควรรับมืออย่างไร
ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด คือ อะไร?
ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด (PPD) เป็นอาการซึมเศร้าที่เกิดขึ้นในช่วง ไม่กี่สัปดาห์หรือหลายเดือนหลังจากคลอดลูก โดยอาจมีอาการตั้งแต่ อารมณ์แปรปรวนเล็กน้อย ไปจนถึง ซึมเศร้ารุนแรง ซึ่งส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวันของคุณแม่และการดูแลลูกน้อย ภาวะนี้แตกต่างจาก อาการเศร้าหลังคลอด (Baby Blues) ซึ่งเป็นอาการอารมณ์แปรปรวนทั่วไปที่พบในคุณแม่ถึง 70-80% ภายใน 2 สัปดาห์แรกหลังคลอด แต่จะค่อยๆ ดีขึ้นเอง ในขณะที่ PPD มีอาการต่อเนื่องนานขึ้นและรุนแรงกว่า
ทำไมคุณแม่ถึงมีภาวะซึมเศร้าหลังคลอด?
มีหลายปัจจัยที่อาจทำให้คุณแม่เกิดภาวะนี้ เช่น
- การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนหลังคลอด ระดับ ฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรนลดลงอย่างรวดเร็ว ส่งผลต่อสารเคมีในสมองที่ควบคุมอารมณ์ ทำให้คุณแม่รู้สึกเศร้า อ่อนไหว หรือหมดพลัง
- ความเครียดและความกดดันจากบทบาทใหม่การเป็นแม่มือใหม่มาพร้อมกับความรับผิดชอบมหาศาล เช่น การเลี้ยงลูก การให้นม การอดนอน และความกังวลเกี่ยวกับสุขภาพของลูก บางคนอาจรู้สึกว่าไม่สามารถเป็นแม่ที่ดีได้ ซึ่งอาจทำให้เกิดภาวะซึมเศร้า
- ภาวะอ่อนเพลียและการอดนอนการดูแลลูกน้อยทำให้คุณแม่พักผ่อนไม่เพียงพอ ซึ่งส่งผลต่อสมดุลของร่างกายและอารมณ์ ทำให้รู้สึกหมดแรงและจิตใจไม่สดใส
- ประวัติภาวะซึมเศร้า หากคุณแม่เคยมีภาวะซึมเศร้าก่อนหน้านี้ หรือมีประวัติครอบครัวที่เป็นโรคซึมเศร้า ความเสี่ยงในการเกิด PPD ก็จะสูงขึ้น
- การขาดการสนับสนุนจากครอบครัวและสังคมคุณแม่ที่รู้สึกว่า ไม่มีคนช่วยเหลือหรือเข้าใจ อาจรู้สึกโดดเดี่ยว เครียด และนำไปสู่ภาวะซึมเศร้าได้ง่ายขึ้น
อาการของภาวะซึมเศร้าหลังคลอด
หากคุณแม่มีอาการดังต่อไปนี้ ต่อเนื่องนานกว่า 2 สัปดาห์ ควรปรึกษาแพทย์
- รู้สึกเศร้า หดหู่ ร้องไห้บ่อย
- ไม่มีความสุขแม้กับสิ่งที่เคยชอบ
- รู้สึกหมดหวังหรือไร้ค่า
- เหนื่อยล้า อ่อนเพลีย ไม่มีแรงแม้จะได้นอนพัก
- เบื่ออาหารหรือรับประทานมากกว่าปกติ
- นอนไม่หลับหรือหลับมากเกินไป
- วิตกกังวลเกี่ยวกับลูกน้อยมากเกินไป หรือไม่สนใจลูกเลย
- รู้สึกอยากทำร้ายตัวเองหรือลูกน้อย
หากคุณแม่รู้สึกแบบนี้ อย่าคิดว่าเป็นเรื่องปกติหรือพยายามทนเอง ควรขอความช่วยเหลือจากแพทย์หรือคนใกล้ชิด
วิธีรับมือกับภาวะซึมเศร้าหลังคลอด
- เปิดใจพูดคุยกับคนใกล้ชิด บอกความรู้สึกให้คู่สมรส ครอบครัว หรือเพื่อนฟัง เพื่อขอการสนับสนุน
- พักผ่อนให้เพียงพอ นอนหลับให้เต็มที่และขอให้คนในครอบครัวช่วยดูแลลูกบ้าง
- ดูแลตัวเอง หาเวลาดูแลตัวเอง เช่น การออกไปเดินเล่น อ่านหนังสือ หรือทำกิจกรรมที่ชอบ
- ออกกำลังกายเบาๆ ช่วยเพิ่มสารแห่งความสุข (Endorphins) และลดความเครียด
- ขอความช่วยเหลือจากแพทย์ หากอาการรุนแรง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการรักษา เช่น การทำจิตบำบัดหรือใช้ยา (ในบางกรณี)
ภาวะซึมเศร้าหลังคลอดเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นได้กับคุณแม่หลายคน ไม่ใช่ความผิดของตัวเอง และไม่ใช่เรื่องที่ต้องปิดบัง หากรู้สึกเศร้า หดหู่ หรือหมดพลังในการเลี้ยงลูก ควรเปิดใจพูดคุยและขอความช่วยเหลือ เพื่อให้สามารถกลับมาดูแลตัวเองและลูกน้อยได้อย่างมีความสุขอีกครั้ง